قرابت رضاعی رابطه خویشاوندی است كه بین دو نفر بر اثر شیر خوردن حاصل می شود و مانند قرابت نسبی به خط عمودی و اطراف تقسیم می شود. (عمودی یعنی حرمت حاصله از رضاع بین زن و یا صاحب شیر و طفل شیرخوار و اطراف یعنی رابطه بین دو طفل كه از شیر زن واحدی خورده باشند).
از نقطه نظر فقهی قرابت رضاعی با قرابت نسبی در حرمت نكاح، متخذ از منابع فقه امامیه، كتاب، سنت متواتر است. قرآن مجید می فرماید: مادرانتان آنانند كه شما را شیر دادند و خواهران رضاعی شما را . با توجه به عبارت حرمت علیكم حرام بودن نكاح با مادر و خواهر رضاعی كاملاً محرز به نظر می رسد.
قانون مدنی در ماده 1046 خود مقرر می دارد: قرابت رضاعی از حیث حرمت نكاح در حكم قرابت نسبی است
یحرم من الرضاع ما یحرم من النسب مشروط بر این كه:
بنابراین اگر طفل در شبانه روز مقداری از شیر یك زن و مقداری از شیر زن دیگر را بخورد موجب حرمت نمی شود اگر چه شوهر آن دو زن یكی باشد و هم چنین اگر یك زن، یك دختر و پسر رضاعی داشته باشد كه هر یك را از شیر متعلق به شوهر دیگر شیر داده باشد آن پسر با دختر، برادر و خواهر رضاعی نبوده و ازدواج بین آن ها از این حیث ممنوع نمی باشد. در خصوص شرط اول که شیر زن باید از حمل مشروع حاصل شده باشد، از این شرط این گونه استنباط می شود اولاً زن باید به صورت شرعی ازدواج كرده باشد ثانیاً به واسطه حمل و زائیدن فرزند دارای شیر باشد بنابراین با عدم تحقق این دو موضوع، رضاع موجب حرمت نمی شود، این نظریه فتوی مشهور فقهای امامیه است.
عده ای از فقها را عقـیده بر آن است كه بایستی زن شیر دهنده وضع حمل كرده باشد و چنان چه به صرف حاملگی شیر دار شده باشد رضاع موجب نشر حرمت نمی شود در مقابل، گروه دیگر حاملگی را كافی دانسته اند. علامه حلی در بعضی از تألیفات خود نظریه اول را تائید و در برخی نظریه دوم را تقویت كرده است. البته قانون مدنی از نظریه اخیر پیروی كرده است.
سوال: آیا حامله شدن زن باید با مباشرت و از طریق مقاربت اصطلاحی باشد یا از هر طریق كه باشد فرقی نمی كند مثلاً لقاح مصنوعی؟ این مسئله بین فقها مورد اختلاف است و صاحب جواهر در این خصوص نظریه ای دارد كه قانون مدنی از آن متابعت كرده و مطابق نظر صاحب جواهر و قانون مدنی مطلق انعقاد نطفه به هر طریق در صورتی كه انتسابش به شوهر معلوم و مشخص باشد مشمول شرط اول ماده 1046 ق.م خواهد بود.
قرابت رضاعی یک فرض حقوقی است و هدف آن ایجاد حرمت در نکاح بر پایه احترام به سنت های اجتماعی است و باید از توسعه آن در موارد مشابه خودداری کرد. به عنوان مثال: اگر پسر و دختری فرزندان رضاعی یک خانواده باشند با هم خواهر و برادر رضاعی نخواهند بود.
یعنی اگر پسری تحت شرایطی که قانون تعیین کرده از شیر مادری استفاده کند، وی پسر رضاعی آن زن و شوهر است و در یک زمان دیگر یک دختری با همان شرایط از شیر آن زن استفاده کند دختر رضاعی اوست ولی آن دو پسر و دختر با هم خواهر و برادر رضاعی نیستند بلکه این ها فقط با فرزندان طبیعی آن خانواده خواهر و برادرند و امکان ازدواج بین آن ها وجود ندارد به خاطر همین مساله پاره ای از حقوق دانان مادر رضاعی فرد را مادر رضاعی برادر آن فرد قلمداد نکرده اند.
در نشر حرمت و سبب تحریم، شرط نیست كه زن شیر دهنده هنگام رضاع در قباله مرد باشد بلكه اگر زن مطلقه یا شوهر مرده باشد و بچه بعد از طلاق یا مرگ شوهر شیر بخورد در این حالت هم موجب حرمت بوده و مانند موردی است كه شوهر زنده باشد.
در خصوص شیر حاصل از وطی به شبهه عقیده مشهور فقها به این است كه وطی به شبهه مثل نكاح صحیح است و دارای آثار مشابه است، بنابراین رضاع زنی كه از وطی به شبهه حامله گردیده است موجب نشر حرمت است. در مقابل عده ی قلیلی از فقها مانند ابن ادریس در مسأله تردید كرده اند.
برگرفته از کتاب حقوق خانواده تالیف آقای دکترمحمد رسولی کارشناس ارشد حقوق و وکیل پایه یک دادگستری و مشاور حقوقی
نظر کاربران
